"Russisch van binnen maar zwart van buiten"
"Die mensen zijn zwart van buiten maar van binnen wel Russisch", verzekerde een Russische vriendin me onlangs. En inderdaad: Russisch spreken ze als geen ander. Het deed me denken aan de cabaretier Steven Brunswijk die als zwarte Brabander het dialect beter beheerst dan ik. Maar in Rusland ligt alles veel gecompliceerder, met zijn ideologisch egalitaire Sovjetverleden, zijn nationalistischer wordende 'Russische ziel' en zijn multi-etnische bevolkingssamenstelling. In de Sovjettijd zagen inheemse minderheden zich eerst nog bevoorrecht. Maar Stalin vertrouwde hun 'etnisch nationalisme' niet en stuurde hun leiders en masse naar de Goelag. Daarna deden antropologen veel moeite de inheemse minderheden een eigen 'thuisland' te geven. Zoveel, dat menige etnisch Rus vond dat ze daar maar voorgoed moesten blijven. Vervolgens kwamen de donkerder getinte arbeidsmigranten uit het voormalige Sovjet Centraal-Azië. Door de staat werden ze relatief voorgetrokken en mede daardoor door etnisch Russen zwaar gediscrimineerd.
En tenslotte verschenen de zwarte Afrikanen in Rusland. Vanaf de jaren ’60 konden ze binnen het kader van de 'Vriendschap der Volkeren' gratis studeren aan de Moskouse Patrice Lumumba Universiteit. Vaak zijn het goed opgeleide mannen die in de 'betere' Sovjettijd trouwden met Russische vrouwen. In totaal gaat het nu om zo'n 70.000 Afrikaanse Russen op een Russische bevolking van 140 miljoen. Ook hun kinderen kregen vaak een relatie met een etnisch Rus. Over de zwarte bevolking van Rusland hoor je weinig, maar in het stedelijk straatbeeld zie je ze des te meer.
Deze Afrikaanse Russen nu krijgen steeds meer last van illegale jonge Afrikanen die op straat de kost verdienen met foldertjes uitdelen. Door hun publieke zichtbaarheid krijgen ze te maken met geweld van skinheads. Niemand in Rusland kan vanzelfsprekend op staatsbescherming rekenen en de skinheads weten dat maar al te goed. Als je zwarte Afrikanen vraagt naar discriminatie geven ze vaak een vergoelijkend antwoord "Racisme heb je overal, dus ook in Rusland, waarom moeilijk doen?"
Er bestaat een theorie over de moeilijke positie van de 'bourgeois-zwarte'. De goed opgeleide zwarte man moet in een witte samenleving zijn gepriviligeerde positie steeds opnieuw 'verdienen'. Maar van zijn minder geprivilegieerde soortgenoten mag hij ook geen 'bounty' worden, een handlanger van de witte samenleving. Een balanceeract van jewelste. In het huidige Rusland komt daar voor hen nog een zware taak bij, namelijk opereren binnen een staatsideologie van een mono-etnische 'Russische Wereld'. Natuurlijk: genoeg etnisch Russen vinden het ook moeilijk in zo'n land hun draai te vinden. Maar zij kunnen voor zichzelf bijvoorbeeld een 'eiland' creëren waarop ze zich zoveel mogelijk terugtrekken, zo vertelde een vriend me. Maar wat moet iemand die fysiek zo opvalt? En misschien nog fundamenteler: kun je je überhaupt wel thuisvoelen in een land waar je je bestaan voortdurend moet rechtvaardigen met: "Eigenlijk kom ik uit Afrika"?
Verwante blogs:
Zwarte Amerikanen voelden zich in Sovjet-Rusland eindelijk gelijk (juli 2018)
Arbeidsmigranten maken Russisch WK mogelijk (juni 2018)
Youtube filmpje: 'BBC News 'World Cup 2018: Being black in Russia' (2018) 'Less than 1%, 70,000, of Russia's 144 million people are black. What is life like for those who are black?'
Reacties