Moslims en niet-moslims in een steeds neteliger sociaal Rusland

Islamitische gelovigen in Moskou

Regelmatig horen we nu over Tsjetsjeense moslims in Rusland, omdat die en masse als soldaat naar de Oekraïne-oorlog worden gestuurd. Maar wat gebeurt er met de snelst groeiende groep moslims, de arbeidsmigranten, bestaande uit Azerbeidzjanen, Centraal-Aziaten, Afghanen, Turken, Arabieren, Iraniërs en Bosniërs? Laten we hiervoor gaan kijken in Moskou, met zo'n 3,5 miljoen moslims op officieel 12,5 miljoen inwoners. Er wonen tegenwoordig zo'n dertig verschillende moslimgemeenschappen, met elk een andere etnische afkomst. Als gevolg van overheidsbeleid worden dit er snel steeds meer. Hoe vergaat het hun? En hoe bejegent de omringende bevolking hen?

De beroemdste en grootste moskee van Moskou is die aan de Vypolzovlaan, ook wel 'De Kathedraal' of 'De Tataar' genoemd. In tegenstelling tot de talrijke moskeeën die in de Sovjetperiode vernield of verlaten zijn is deze moskee altijd opengebleven. Er kunnen duizenden mensen in. Verder zijn er nog drie andere kleinere moskeeën. Maar de hoofdstedelijke islamitische bevolking groeit sinds de jaren '90 hard. En nog harder nu het Kremlin steeds weer nieuwe soldaten en nieuwe arbeidskrachten nodig heeft voor de oorlog tegen Oekraïne en deze voornamelijk rekruteert in moslimlanden. Om iedereen toch zijn religieuze bijeenkomsten te laten houden huren ze nu extra ruimtes in woongebouwen. Dat vindt de niet-moslimgemeenschap vanwege de parkeerproblemen echter niet goed. Het meeste klagen niet-moslims nog tijdens de twee grote feestdagen, Eid al-Adha en Eid-Al, waarop straten rondom De Kathedraal worden afgezet en de omgeving zwart ziet van de mensen. Hun lokale leider mufti Ildar Aljautdinov wil daarom uitbreiden en heeft een nieuwe locatie op het oog. Omdat volgens hem moslims een relatief grote bijdrage leveren aan de oorlog in Oekraïne vindt hij dat extra gerechtvaardigd. Maar niet-moslims vinden dat de aanpalende woonwijken en de 'heilige orthodoxe grond' niet nog meer moskeeën kunnen verdragen. Het orthodoxe geloof is bovendien staatsreligie en daarmee onderdeel van de Russische identiteit: een 'echte' Rus is orthodox-gelovig. 

Elk Russisch gouvernement wordt geacht naar verhouding evenveel soldaten voor Oekraïne te leveren. Maar in feite vechten er in Oekraïne - relatief gezien dan - meer moslims dan niet-moslims en iedereen weet dat dat zo is. Een ander publiek geheim is dat de metropolen Moskou en Sint-Petersburg inclusief hun moslims worden gespaard, omdat dat teveel negatieve publiciteit zou veroorzaken. Zolang de oorlog duurt en er een tekort is aan soldaten en arbeidskrachten, zet het Kremlin geen rem op de toestroom van moslims, ook niet naar Moskou, dat altijd al extra migranten trekt. Steeds meer Moskovieten ervaren wel overlast van het groeiend aantal islamitische manifestaties. Ze zijn bovendien bang voor terroristische aanslagen, die immers altijd aan moslims worden toegeschreven. De oorlogsinspanningen wakkeren sociale conflicten tussen moslims en niet-moslims verder aan. Tegelijkertijd verzekert Poetin dat de moslimreligie net zo goed bij het land hoort als de christelijke orthodoxie en hij subsidieert moskeeën en islamitisch onderwijs. Discriminatie van moslims is in Rusland zelfs officieel verboden. Maar een oplossing, in de vorm van een nieuwe Moskouse moskee, komt er zo goed als zeker niet.

Verwante blogs:

Zijn de Tataren de modelmoslims van Rusland? (juni 2016)

Betekent dit het einde van multicultureel Tatarstan? (aug 2022)

Youtubefilmpje: 'Thousands of Muslims in Russia fill the streets for Eid al-Adha prayers', Moskou 28 juni 2023, @MiddleEastEye