De Russische Tweede Wereldoorlog kent geen einde
Rusland herdenkt elk jaar groots de overwinning op Nazi-Duitsland met Deen Poobédi, vertaald als de ‘Dag van de Overwinning’. Het gekke is dat er tot 1965 helemaal geen viering van de overwinning was. We kunnen slechts gissen naar de reden hiervan. Wilde Stalin geen feestdag omdat de Russen zo snel mogelijk van de oorlogsschade moesten herstellen? Of omdat hij de opofferingen van het Russische volk zo vanzelfsprekend vond dat er geen feestdag nodig was? Ook de opvolger in lijn, Nikita Chroesjtsjov, dacht niet aan een feest. Hij was juist degene die Rusland meesleepte in een militair conflict met de Verenigde Staten: de Cubacrisis. Hiermee bracht hij de wereld op de rand van een kernoorlog. De hele onderneming werd een afgang voor Rusland. Na Chroesjtsjov kwam in 1964 Leonid Brezjnev aan de macht. Wellicht dacht die dat een herdenking van de heroïsche overwinning op Duitsland de Russen - na de schande van Cuba - toch een gevoel van trots zou geven. De Tweede Wereldoorlog heet in Rusland niet voor niets ‘De Grote Patriottische Oorlog’.
Veteranen van deze oorlog hebben hierbij terecht een heldenrol gekregen. Nog in 1986 speelden jonge pioniers in het - weliswaar verzonnen - Pioneer Summer (zie vorige blog) een jeugdige heldhaftige verzetsgroep uit de Tweede Wereldoorlog na, als vast onderdeel in een theaterstuk. De Britse journalist Howard Amos voert in zijn boek Rusland begint hier (2025) de veteraan Nicolaj op. Nicolaj uit de regio Pskov vertelt trots over de Tweede Wereldoorlog en gaat naadloos over naar de huidige oorlog die Rusland voert in Oekraïne. De heroïek van de Tweede Wereldoorlog raakt bij hem vermengd met de 'heroïsche oorlog' tegen de 'nazi’s' in Oekraïne en hun bondgenoten in het 'fascistische' Westen. Het verhaal van Nicolaj is in de kern de dagelijkse propaganda van Rusland in de media.
De propaganda tegen het Westen begon al tijdens de jaren '60, in de Sovjettijd. En deze was nooit pacifistisch van aard. Van de wieg tot het graf leefden de Russen temidden van boeken, films, muziek, theater en schilderijen met oorlog en het Russische heldendom als thema. Zo werd de overwinning op Nazi-Duitsland uiteraard enkel en alleen de overwinning van de Russen. In alle Russische steden van enig belang werden oorlogsmonumenten neergezet. Jaarlijks krijgen scholen een veteraan op bezoek om zijn moedige oorlogsverhaal te vertellen. In Tomsk, in Siberië, werd in 2011 voor het eerst het ‘Onsterfelijke Regiment’ opgevoerd, een lokale Stille Tocht ter herdenking van de slachtoffers van de oorlog. Het centrale gezag nam het over en nu worden in alle grote steden strak geleide staatsdemonstraties voor Russische oorlogshelden georganiseerd.
Tegenwoordig hangen overal immense posters op straat om soldaten te werven voor de Oekraïne-oorlog. Elk plein, elke fontein, alles in de openbare ruimte herinnert aan oorlog. Hierdoor is in Rusland een collectieve psychose ontstaan, een drang om oorlogen te voeren dan wel te herdenken - als een bijna mystieke ervaring. Wat wil het Kremlin met het voortzetten van de Tweede Wereldoorlog bereiken? Ruslandexpert Sjeng Scheijen doet een poging in zijn boek Een ander Rusland (2025): Poetin wil het Russische volk laten geloven in de eigen morele en militaire superioriteit met een onverslaanbaar heroïsch karakter. Onderliggend kunnen we ook denken aan een breedgedragen verlangen naar herstel van de omvang van de Sovjet-Unie, zoals onder Stalin.
Verwante blogs:
Waar komt de ‘Russische ziel’ eigenlijk vandaan? (aug 2017). Zie het Youtubefilmpje hier waarin volgens Poetin sterven in de oorlog het mooiste offer is dat je voor je land kunt brengen
Russisch patriottisme leidt tot blinde zelfopoffering (sept 2018) Zie hier voor de al jaren durende militarisering van Russische kinderen: 'Kids Ready To Die For Putin' (2017)
Reacties